MỐI QUAN HỆ GIỮA RỐI LOẠN SỬ DỤNG CHẤT VÀ CÁC RỐI LOẠN TÂM THẦN

MỐI QUAN HỆ GIỮA RỐI LOẠN SỬ DỤNG CHẤT VÀ CÁC RỐI LOẠN TÂM THẦN

Những người với rối loạn sử dụng chất có tỷ lệ cao mắc các rối loạn tâm thần, như trầm cảm, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tăng động giảm chú ý,…Dữ liệu từ nhiều quốc gia và nền văn hóa cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tâm thần đi kèm cao ở những người mắc chứng rối loạn sử dụng chất, với khoảng 50-80% mắc một tình trạng sức khỏe tâm thần khác (Kingston và cộng sự, 2017; Torrens và cộng sự, 2015). Các bệnh tâm thần đi kèm phổ biến trong rối loạn sử dụng chất là: trầm cảm và lo âu (chủ yếu là hoảng sợ và rối loạn lo âu lan tỏa), nhưng bất kỳ tình trạng nào khác cũng có thể xuất hiện (rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn loạn thần, rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn ăn uống, rối loạn nhân cách và những bệnh khác) (NIDA, 2020; Udo & Grilo, 2019).

Tỷ lệ cao của đồng diễn rối loạn sử dụng chất và rối loạn tâm thần không nhất thiết có nghĩa là bệnh này gây ra bệnh kia, ngay cả khi bệnh này xuất hiện trước. Mối quan hệ này rất phức tạp và có thể biểu hiện một trong ba loại tương tác được mô tả dưới đây.

Các rối loạn tâm thần, đặc biệt là khi không được điều trị, có liên quan đến việc tăng nguy cơ sử dụng chất, và rối loạn sử dụng chất. Một ‘giả thuyết tự dùng thuốc’ đã được đề xuất để giải thích quá trình này (Khantzian, 1985). Nó gợi ý rằng rối loạn sử dụng chất phát triển do bệnh nhân cố gắng giải quyết các vấn đề liên quan đến rối loạn tâm thần (ví dụ: trầm cảm, ám ảnh sợ xã hội, PTSD, loạn thần, rối loạn nhân cách ranh giới, ADHD). Giả thuyết về việc tự dùng thuốc đã phát triển thành giả thuyết về sự tự điều chỉnh sinh học thần kinh, nêu ra những thay đổi trong hệ thống sinh học thần kinh làm tăng nguy cơ sử dụng chất và rối loạn sử dụng chất (Szerman và cộng sự, 2013).

2. Sử dụng chất và rối loạn sử dụng chất có thể báo trước và làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn tâm thần.

Sử dụng chất và rối loạn sử dụng chất đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần hoặc là nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng này. Rối loạn tâm thần có thể là hậu quả trực tiếp của việc nhiễm độc hoặc trạng thái cai chất. Trong ICD-11 có một phân loại chẩn đoán cụ thể cho những trường hợp như vậy – rối loạn tâm thần do ma túy. Hơn nữa, trong một số trường hợp, sử dụng chất và rối loạn sử dụng chất có thể làm tăng nguy cơ phát triển các tình trạng sức khỏe tâm thần lâu dài kéo dài sau khi ngừng sử dụng chất. Cũng có thể việc sử dụng chất có thể đóng vai trò là tác nhân gây ra tình trạng trầm trọng hơn hoặc tái phát tình trạng sức khỏe tâm thần tiềm ẩn (Radhakrishnan và cộng sự, 2014).

3. Rối loạn sử dụng chất  và tình trạng sức khỏe tâm thần có thể phát triển độc lập do các yếu tố nguy cơ chung.

Các yếu tố nguy cơ phổ biến (ví dụ: sang chấn, căng thẳng, đặc điểm tính cách, môi trường thời thơ ấu và ảnh hưởng di truyền) có thể làm tăng nguy cơ mắc cả rối loạn tâm thần và rối loạn sử dụng chất. Nghiên cứu cho thấy tiền sử gia đình có vấn đề về hành vi, xung đột gia đình, thất bại trong học tập bắt đầu từ cuối bậc tiểu học và hành vi chống đối xã hội sớm và dai dẳng có thể là yếu tố nguy cơ dẫn đến rối loạn sử dụng chất cũng như các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Các yếu tố rủi ro bổ sung được mô tả bao gồm tình trạng thiếu thốn kinh tế trầm trọng, nghịch cảnh thời thơ ấu và sự loại trừ khỏi xã hội. (UNODC, 2020; Winters và cộng sự, 2019).

Tài liệu tham khảo:

Kingston, R. E. F., Marel, C., & Mills, K. L. (2017). A systematic review of the prevalence of comorbid mental health disorders in people presenting for substance use treatment in Australia. Drug and Alcohol Review, 36(4), 527–539. https://doi.org/10.1111/dar.12448

Torrens, M., Mestre-Pintó, J.-I., Domingo-Salvany, A., Montanari, L., & Vicente, J. (2015). Comorbidity of substance use and mental disorders in Europe. https://doi.org/10.2810/532790

NIDA. (2020). Common Comorbidities with Substance Use Disorders Research Report. https://www.drugabuse.gov/publications/research-reports/common-comorbiditiessubstance-use-disorders/introduction

Udo, T., & Grilo, C. M. (2019). Psychiatric and medical correlates of DSM-5 eating disorders in a nationally representative sample of adults in the United States. International Journal of Eating Disorders, 52(1). https://doi.org/10.1002/eat.23004

Khantzian, E. J. (1985). The self-medication hypothesis of addictive disorders: Focus on heroin and cocaine dependence. In American Journal of Psychiatry (Vol. 142, Issue 11, pp. 1259– 1264). Am J Psychiatry. https://doi.org/10.1176/ajp.142.11.1259

Szerman, N., Martinez-Raga, J., Peris, L., Roncero, C., Basurte, I., Vega, P., Ruiz, P., & Casas, M. (2013). Rethinking dual disorders/pathology. Addictive Disorders and Their Treatment, 12(1), 1–10. https://doi.org/10.1097/ADT.0b013e31826e7b6a

Radhakrishnan, R., Wilkinson, S. T., & D’Souza, D. C. (2014). Gone to pot-a review of the association between cannabis and psychosis. In Frontiers in Psychiatry (Vol. 5, Issue MAY, p. 54). Frontiers Research Foundation. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2014.00054

UNODC. (2020). World Drug Report. https://wdr.unodc.org/wdr2020/en/index2020.html

Winters, K. C., Scheier, L. M., & Catalano, R. (2019). Prevention of Substance Use and Substance Use Disorders. In Y. Kaminer & K. C. Winters (Eds.), Clinical Manual of Youth Addictive Disorders. American Psychiatric Pub.